Борсаҡ битенең сығанаҡ тексын ҡарарға

{{Таксон
 |image file        = Illustration Pisum sativum0 clean.jpg
 |image title       = 
 |image descr       = [[Борсаҡ]]. {{Бот.илл.|Томе}}
 |regnum            = Үҫемлектәр
 |parent            = Fabeae
 |ref               = 
 |comment           = 
 |rang              = Төр
 |latin             = Pisum
 |author            = [[L.]]
 |syn               = 
 |typus             = 
 |children name     = 
 |children          = 
 |range map         = 
 |range map caption = 
 |range map width   = 
 |range legend      = 
 |iucnstatus        = 
 |iucn              = 
 |wikispecies       = Pisum
 |commons           = Category:Pisum
 |itis              = 26866
 |ncbi              = 3887
 |eol               = 27825
 |grin              = 9451
 |ipni              = 23257
}}


'''Борсаҡ''' ({{lang-la|Písum}}) — ҡуҙаҡлылар ғаиләһендәге бер йәки күп йыллыҡ үлңсел үҫемлектәр ырыуы; бөртөклө-ҡуҙаҡлы күльтура. Юғары аҡһымға бай үҫемлек. Аҙыҡ түлектә борсаҡ ярма, он, йәшел борсаҡ, ярҙырылған ботсаҡ булараҡ ҡулланыла. Йәшел масса, сенаж, ашлыҡ, һалам мал аҙығы булараҡ ҡулланыла.

== Ботаник яҙма ==
[[Файл:Goroh.jpg|thumb|left|Цветок гороха]]
Үрмәләп уҫә торған һабаҡлы үҫемлек. Япраҡтары ҡаурыйға оҡшаш, мыйыҡтары ярҙамында башҡа үҫемлектәргә үрмәләп үҫә. Сәскәһе — өс елкәнле бағана.
[[Емеш]]е — ике өлөштән торған яҫы яҡлы ярым борсаҡ. Борсаҡтары сфера формаһында, бер яғында мөйөшсөл урыны бар.
[[Сәскә формулаһы]]: {{Nobr|[[Файл:Male_and_female_sign.svg|12px]]<math>\uparrow Ca_{(5)} \; Co_5 \; A_{(5+4)+1}\; G_{(\underline1)}</math>}}<ref name="Атлас">{{книга|автор=Фёдоров Ал. А., Артюшенко З. Т.|заглавие=Атлас по описательной морфологии высших растений|место=Л.|издательство=Наука, Ленингр. отд.|год=1975|страницы=12|страниц=352}}</ref>

Орлоҡтарында 25-30 % протеин, 50-56 % углевод, 1,5 % май, 3,5 % клетчатка бар. Борсаҡ ашлығы ҡатнаш аҙыҡ сәнәғәтендә киң ҡуланыла. 1 аҙыҡ берәмлегенә күсереп иҫәпләгәндә, 150 г -дан артык үҙләштерелә торған протеин тура килә.
Азот туплауға һәләтле булғанлыҡтан, борсак бүтән үҫемлектәр өсөн ҡиммәтле элгәр культура булып тора. Уртаса өлгөрөшлө сорттар өсөн вегетация осоры 68-86 көн. Борсаҡ өсөн иң яҡшы тупраҡ — әселеге әҙ балсыҡсыл һәм һауа менән яҡшы туйындырылған нейтраль тупраҡ. Фосфорлы һәм калийлы ашламаларҙы күберәк үҙләштерә. Арҡылыға-буйға йә иһә тар рәтле алым менән сәсәләр, орлоҡларҙы сәсеү нормаһы 1,5-3,5 ц/га, сәсеү тирәнлеге 4-10 см. Борсаҡты июль аҙағында йыйалар.

Ҡоротҡостары − борсаҡ ҡуңыҙы, босаҡ бете, борсаҡ емешашары; ауырыуҙары — аскохитоз, күгәрек, онсол ысыҡ.

== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}

== Сығанаҡ ==
* [http://tatarile.org/maglumat/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%B0%D0%BA Борсаҡ. Татар энциклопедияһы]{{Недоступная ссылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Ref-tt}}

== Әҙәбиәт ==
* {{ВТ-ЭСБЕ|Горох}}

{{botanics-stub}}

[[Категория:Ике өлөшлөләр]]
[[Категория:Күбәләк сәскәлеләр]]
[[Категория:Иген һәм ҡуҙаҡлылар культуралары]]
[[Категория:Сидераттар]]