Банандар
Ҡалып:Ук Банандар (Ҡалып:Lang-la) — Бер өлөшлөләр класына ҡараған үҫемлектәр ғәиләһе. Тыуған иле —Африка һәм Азияның тропик региондары.
Ғаилә вәкилдәре — эре үлән үҫемлектәр. Япраҡтарыеңсәле (влагалищные). Еңсәләре бер-береһенә ятып тора һәм ялған һабаҡ барлыҡҡа килтерә.Шуға был үҫемлектәр ағас кеүек күренә .
Ырыуҙары
Энсета ырыуы( Ensete) тропик Африкала һәм Азияла үҫкән 7 төрҙән тора. Камерундан Эфиопияға тиклем һәм көньяҡтан Трансваалға тиклем абиссин бананы» киң таралған (лат. Е. вентрикозум, русса энсета вздутая). Мадагаскарҙа бары тик 1 төр генә бар — Энсета Перрье (Е. perrieri). Азияла ареалдары Төньяҡ-Көнсығыш Һиндостандан, Бирманан һәм Таиландтан көньяҡ Ҡытайға, Филиппинға, Яңы Гвинеяға һәм Яваға тиклем һуҙыла. Бында иң таралған төр — энсета сизая (Е. glaucum).
Банан ырыуы ( Musa) үҫемлектәре Тропик Көньяҡ Азияла, Малай архипелагы утрауҙарында, Яңы Гвинеяла, Төньяҡ-Көнсығыш Австралияла һәм Тымыҡ океан утрауҙарында таралған. 40-тан ашыу төрҙө берләштерә. Барыһынан да көнбайышта иң алыҫҡа: Яңы Гвинеяла, Таитила, Яңы Каледонияла һәм Фиджила таралғаны — Маклай бананы. Унан был төр Гавай утрауҙарына барып сыҡҡандыр тип фараз итәләр.
Банандың көньяҡ сиге Квинслендта көньяҡ киңлектең 16° -ан үтә. Банан төрҙәренең иң күбеһе һәм уның культуралы формаларының барлыҡҡа килеү үҙәге булып Һиндостан, Һинд -Ҡытай ярымутрауы (унда банандың 20-гә яҡын төрө үҫә) һәм Малай архипелагы утрауҙары (унда төрҙәр һаны әҙерәк булһа ла) тора. Банандың ҡайһы бер төрҙәре тропиктарҙан тыш йылы субтропик райондарға тиклем таралған.
Һиндостанда, Ассамда һәм Көньяҡ-Көнбайыш Ҡытайҙа банан төньяҡ киңлектең 27°-на тиклем осрай. Рюкю утрауҙарындағы япон бананы ла шундай уҡ киңлеккә тиклем барып етә.
Иҫкәрмә
Әҙәбиәт
- Морщихина С. С. Семейство банановые (Musaceae) // Жизнь растений: в 6 тт. Т. 6. Цветковые растения / под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 1982. — С. 381—385.